Dood hout weghalen maakt je tuin overzichtelijker. In teksten werkt dat ook zo. Overbodige woorden wegstrepen maakt je tekst sterker. ‘Schrijven is schrappen’ zeggen bijvoorbeeld schrijver en columnist Godfried Bomans en journalist en schrijver Jeroen Brouwers.
Tijdens schrijftrainingen geef ik deelnemers een gekleurd stiftje en laat ze in elkaars teksten dood hout weghalen. Heerlijk vinden ze het! De teksten gaan gekleurd terug naar de schrijvers die hun teksten daarna korter en duidelijker maken.
Schrijvers gebruiken meestal te veel woorden. Bijvoorbeeld ‘maar’, ‘als’ en ‘uiteindelijk’. We denken dat we de lezers met die woorden soepel door onze tekst loodsen maar we onderschatten de lezer door hem of haar te veel te sturen.
Ook ik heb van die woorden, die ik ineens komen opzetten. Zo ben ik dol op het woord ‘echter’. Ik vind het een mooi woord en het is zo fijn om een bruggetje naar de volgende zin te hebben. Maar je kunt het probleemloos schrappen.
Iedere schrijver zou na het schrijven met een gekleurd stiftje door zijn tekst moeten gaan, om zo het dode hout te verwijderen. Je kunt ze trouwens zelf vinden als je deze site gebruikt. Plak je tekst erin en je ziet welke woorden je vaak gebruikt.
Welke woorden kunnen weg?
Hieronder bespreek ik 18 overbodige woorden, die ik en elke schrijver vaker moet schrappen. Dan worden onze teksten sterker.
Terwijl
Toen
Deze woorden zijn vaak overbodig, maar erg verleidelijk, vooral in teksten waarin je handelingen beschrijft. Laat ze zo veel mogelijk achterwege, dan lopen je zinnen altijd beter.
Niet: Terwijl H achterin in de auto stapt, overhandigt A een zakje met witte inhoud aan B.
Wel: H stapt achterin de auto. A overhandigt B een zakje met witte inhoud.
Heel
Het woord dat achter dit bijwoord staat, zegt in zijn eentje genoeg. Als je ‘heel’ weglaat, wordt een zin krachtiger. Als je dit woord in je teksten leest, is het goed om weer even aan het ‘schrijven is schrappen’-principe te denken.
Het betoog was heel lang.
Het betoog was lang.
Namelijk
Namelijk wordt vaak gebruikt om iets extra te benadrukken. Dat komt belerend en wijsneuzerig over. Dit woord is altijd overbodig.
Maar
Je geeft er een tegenstelling mee aan en trekt daardoor de aandacht van de lezer. Verleidelijk om dit woord ook te gebruiken als er van zo’n tegenstelling helemaal geen sprake is, zoals in deze zin:
X voorzag de onderneming van (start)kapitaal, maar hij verrichtte ook ondersteunende werkzaamheden in de vorm van het voeren van de administratie van de VOF.
Correct is:
X voorzag de onderneming van (start)kapitaal. Daarnaast verrichtte hij ondersteunende werkzaamheden in de vorm van het voeren van de administratie van de VOF.
Toch
Ook deze scoort hoog op de lijst van overbodige woorden. Hetzelfde gevaar als ‘maar’. Als het woord geen duidelijke kentering in je verhaal aangeeft, laat het dan achterwege.
Vaak
Soms
Meestal
Met dit soort woorden dek je jezelf in. Je schrijft niet dat iets zo is, maar schrijft dat iets vaak/soms zo is, zodat niemand je bewering kan bestrijden en daardoor wordt een tekst minder sterk. Neem de zin hieronder.
De raadsleden vergaderden ’s avonds vaak nog laat door.
Beter is: De raadsleden vergaderden ’s avonds nog laat door.
Je lezer kan zelf wel bedenken dat de raadsleden niet elke avond vergaderden.
Eigenlijk
Een garantie voor onzeker taalgebruik. Tenzij jij je dit wilt uitstralen met een zin (bijvoorbeeld in een dialoog, in een citaat van een onzeker iemand), kun je eigenlijk altijd schrappen.
Er is eigenlijk geen verschil van mening.
Waarom niet gewoon: Er is geen verschil van mening.
Feitelijk
Nog een overbodige toevoeging waarmee je een zin zelden sterker maakt, het heeft iets overbodigs en betweterigs.
Dat is feitelijk onjuist. Beter: Dat is onjuist.
Zullen, kunnen, moeten, worden, mogen, willen, gaan
Achter hulpwerkwoorden kun je je goed verschuilen. Maar ze maken zinnen nodeloos omslachtig.
‘Een proefplaatsing houdt in dat iemand met behoud van uitkering aan het werk gaat. In principe zou zo’n plaatsing niet langer dan twee maanden mogen duren’.
Dat kan korter, en eerlijker.
‘… Zo’n plaatsing mag niet langer dan twee maanden duren’.
